Triệt Như SNHP003: SÁNG TRĂNG

Triệt Như - Suối Nguồn Hạnh Phúc -  BÀI 3

SÁNG TRĂNG

Hôm nay, ngày 28- 5- 2021, khoảng 4 giờ sáng tỉnh giấc, vầng trăng nghiêng nghiêng chếch bóng soi chiếu sáng cả khoảng không gian tĩnh lặng bao la, xuyên qua cửa kính vào tận phòng. Đêm nay trăng vẫn tròn, nhưng dường như hơi nhỏ hơn vầng trăng đêm qua. Đêm qua, chợt mở mắt thấy bên ngoài khung cửa sổ, trời sáng quá, giật mình tưởng ngủ quên, vội xem giờ mới hay mới có 3 giờ sáng. Nhìn kỹ qua khung cửa kính thấy trăng, sáng tròn, một mình treo lơ lửng giữa không gian mờ ảo, nhìn xa xa không thấy cây cảnh, hay nhà cửa, rặng núi xa cũng còn chìm trong màn đêm. Trong một khoảnh khắc lặng ngắm vẻ đẹp của thiên nhiên, không diễn tả được tâm của mình lúc đó như thế nào. Một cái gì dường như hồn nhiên, mát rượi, cũng dường như choáng ngợp trong cái bao la mênh mông của đất trời còn say ngủ trong màu đen thăm thẳm, chỉ một mình vầng trăng sáng tỉnh thức, âm thầm rải ánh sáng nhu hoà mát mẻ, dịu dàng xuống trần gian còn mù mịt trong đêm dài. Chợt nhớ tới vầng trăng Vesak. Vầng trăng đêm nào. Phải chụp vài tấm ảnh, níu kéo một chút thời gian, ánh trăng Vesak soi vào tận phòng, nhè nhẹ kêu mình thức dậy.

Nhắc tới Vesak, chúng ta đều biết những biến cố quan trọng trong cuộc đời của Đức Phật. Ngài xuống trần gian trong một mùa xuân giữa vườn Lumbini, ngài bừng sáng giác ngộ hoàn toàn trong một đêm xuân dưới tàng cây cổ thụ tại khu rừng hoang bên bờ sông Nirañjanā và đêm ngài nhập niết bàn tại Kushinagar, cũng trong mùa xuân. Tất cả đều xảy ra trong tháng Vesak theo lịch cổ của Ấn Độ.

Sau này thế giới Phật giáo qui ước ngày trăng tròn của tháng 5 mỗi năm là ngày kỷ niệm gọi là Vesak. Năm nay, ngày lễ Vesak rơi vào ngày 26 tháng 5.

Đêm nay, ngắm trăng, sáng vằng vặc, một mình, giữa đêm đen, khác nào Đức Phật, sáng vằng vặc, một mình, giữa cõi đời tối tăm này, con người còn mê ngủ. Trăng nhè nhẹ rải ánh sáng, đồng đều, soi đường cho kẻ lữ hành còn lầm lũi trên đường về nhà. Khác nào hình ảnh Đức Phật gieo rắc trí tuệ soi chiếu cho người hữu duyên, bình đẳng, thấy lối mòn của chư vị cổ Phật đã đi qua, sớm tỉnh thức nối gót theo con đường giác ngộ.  

Ngắm trăng sáng, chúng ta lại nhớ tới ngày xưa, có một lần các vị đại đệ tử của Đức Phật nhân một đêm sáng trăng tại khu rừng Sừng Bò, hương hoa thơm ngát, đã cùng nhau luận bàn về con đường tu: vị tỳ kheo nào có thể làm sáng chói khu rừng này? Mỗi vị lần lượt trình bày theo chỗ sở trường chứng đắc của mình. Cuối cùng tất cả đến trình với Đức Phật. Đức Phật khen các vị đều trả lời đúng, và riêng Đức Phật, ngài có cái thấy rốt ráo thật đặc sắc, đặc sắc vì quá đơn giản, nhưng quan trọng và thực tiễn nhất cho tất cả chúng ta. Chúng ta có thể tham khảo trong Trung Bộ kinh, số 32, Đại kinh  Rừng Sừng Bò, (Mahàgosinga sutta).

Mỗi khi trông thấy một hình ảnh, một sự kiện trong đời thường, chúng ta nhớ tới Đức Phật, tới tăng đoàn của Đức Phật ngày xưa. Tức khắc tâm mình bình an trở lại. Đây cũng là phương tiện tu: lúc nào cũng “niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng”.

Thuật ngữ “niệm” có nhiều nghĩa: lặp đi lặp lại nhiều lần danh xưng của các vị Phật và bồ tát, hay tưởng nhớ tới Phật, tới Pháp, những chân lý của thế gian mà Đức Phật giảng dạy. Hai cách tu này cùng đưa tới một mục tiêu: ngay trong lúc đó, tâm không hiện khởi “pháp ác, bất thiện” mặc dầu vẫn sử dụng cái Biết có lời, lậu hoặc không có, nghiệp xấu cũng không tạo ra. Vậy tâm cũng tạm ổn định, được chuyển hoá từ từ.

Hơn nữa, từ “niệm” còn có ý diễn tả sự sáng suốt của tâm, tức là cái Biết không lời, chỉ Biết thôi, không suy nghĩ gì thêm, không lý luận, xét đoán, không phân biệt, không suy đoán. Cho nên cái Biết không lời có đặc điểm: yên lặng, trung thực, khách quan, trống rỗng, không tranh đua, không mục tiêu, không tham sân si.

Chúng ta nếu quan tâm tới những đặc điểm của cái Biết thì chúng ta sẽ có cách tiến vào cái Biết theo khả năng của mình. Như vậy, nếu mình có mục tiêu nhắm tới, thì cái Biết không còn khách quan, không còn trống rỗng nữa. Nói khác, là có bản ngã chủ quan chen vào, là tâm đã bị ô nhiễm.

Tâm mình thật tế nhị, phải là người có trí huệ mới có thể khảo sát tâm, nhìn thấy rõ tâm để điều chỉnh nó. Công việc duy nhất của chúng ta là quan sát tâm của chính mình, khi nào nó khởi ý tham, sân hay si, hay hại người, lập tức buông bỏ ý xấu ác đó. Bằng cách nào là tùy nơi mỗi người. Trong các bài kinh “An trú tầm”, hay “Song tầm”, Phật dạy mình hiểu hậu quả của ý xấu ác đó thì dập tắt ngay ý xấu ác. Hay phải khởi ra ý tốt lành ngay để dập tắt nó.

Chúng ta đã biết đặc điểm của tâm là mỗi lúc chỉ có một niệm khởi lên, trụ rồi diệt, tiếp theo mới có một niệm khác khởi lên, trụ rồi diệt. Từ đó chúng ta chủ ý khởi lên niệm thiện lành, hữu ích cho mình và cho người khác thì làm sao có ý ác, bất thiện khởi lên trong tâm mình. Khi ý đã trong sạch thì lời và hành động cũng thiện lành theo.

Như vậy, ngoài những phương thức tu tập thường được đề cao và phổ biến như: Tứ Diệu Đế, như Tứ Niệm Xứ, Văn- Tư- Tu, hay Quán, Chỉ, Định, Huệ, hay Thất Giác Chi v...v...có tính cách “hàn lâm”, dường như dành cho bậc thượng căn, thuần thành giáo lý, còn chúng ta, hàng trung căn, vẫn có thể tu tập theo căn cơ của mình. Hôm nay chúng ta thử ngẫm nghĩ tới phương thức “niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng.”

Như đêm nay, nhìn ngắm ánh sáng trăng, mình tưởng nhớ tới Đức Phật. Ngài đã có chí khí phi thường khi dám rời bỏ cảnh gia đình đang êm ấm, rời bỏ cả tương lai huy hoàng là thừa kế ngôi vua, từ khước cảnh sống nhung lụa đang hưởng. Trong đời có mấy ai có đủ trí tuệ và quyết tâm đó? Hiểu biết rõ điều này, chúng ta sẽ có thêm nghị lực để bớt tham đắm vào của cải thế gian, bớt lưu luyến với những sợi dây dục ái ràng buộc.

Sống trong đời, có khi bị người rêu rao, chỉ trích, bị sỉ nhục, mình nhớ tới Đức Phật và Tăng đoàn của ngài. Đức Phật và tăng đoàn ngày xưa, những bậc thánh đệ tử tâm trong sạch, trên đường giáo hóa, chỉ mong giúp con người tỉnh thức, bớt khổ. Vậy mà Đức Phật và tăng đoàn của ngài cũng đã hứng chịu biết bao lần gian nan: nào là bị vu oan đã giết người rồi giấu xác trong khu vực Kỳ Viên tinh xá, nào là làm cho một người nữ ngoại đạo mang thai, nào là bị một đám côn đồ  theo sau mắng nhiếc v.v... Khi mình nghĩ tới Đức Phật và Tăng đoàn ngày xưa, đức hạnh là vậy, mà còn gặp không biết bao nhiêu điều oan ức, thì sá chi là mình, có bị chê bai, châm biếm cũng là thường. Từ đó mình lại càng hiểu rõ qui luật xung đột, là qui luật của tâm đời. Hễ nơi nào còn tâm đời, thì nơi đó có xung đột, có khổ đau. Chúng ta sẽ chiến thắng được nỗi buồn phiền của mình, và còn khởi được tâm từ bi đối với người đã có ý xấu ác với mình.

Như vậy, khi chúng ta tưởng nhớ tới đời sống Đức Phật, giản dị và kham nhẫn trước mọi tình huống khó khăn, nhớ tới chư vị tỳ kheo và tỳ kheo ni cũng vui sống hạnh viễn ly, gánh chịu mọi điều thiệt thòi cho phần mình, và dâng hiến trí tuệ và tâm từ bi trong sáng cho bất cứ ai tiếp nhận, lúc đó là chúng ta không có “pháp ác, pháp bất thiện” trong tâm. Phương thức tu này thật đơn giản. Suốt ngày thực hành thì suốt ngày tâm được trong sạch, lậu hoặc làm sao có dịp khởi lên.

Khi mùa hạ tới, trời nắng chang chang, hay mùa đông về, thêm gió buốt lạnh. Chúng ta nhớ tới Đức Phật, không kể chi tới 6 năm dài khổ hạnh, là ngài chủ ý hành hạ thân tâm mình, về sau khi bôn ba khắp nơi trong 45 năm, Đức Phật và tăng đoàn, vẫn là đầu trần, chân đất, dãi nắng dầm mưa lang thang khắp nơi trên những con đường dài, có khi ăn, nghỉ trưa, hay ban đêm vẫn tạm trú nơi rừng hoang, nơi bãi tha ma, hay trong hang núi, hay dưới gốc cây...Khi nghĩ tới cảnh sống đơn giản đó của Đức Phật và tăng đoàn của ngài, tức khắc chúng ta chịu đựng được cái nắng chang chang mùa hè hay ngọn gió buốt lạnh mùa đông mà không còn than thở nữa.

Hôm nào, bữa cơm không ngon miệng, mặn hay lạt, nguội lạnh rồi, mình nhớ tới chư vị tỳ kheo khi xưa, phải đi khất thực từng ngày, ai cho gì ăn nấy, bữa no bữa đói, mình sẽ thấy mình còn hưởng thụ quá nhiều, còn mang ơn cuộc đời mà chưa đền đáp. Thì chén cơm trắng này sẽ thơm ngon hơn vì tâm mình an lạc.

Chúng ta cứ tưởng nghĩ tới Đức Phật, tới Tăng Đoàn, tới những chân lý trong cuộc đời, thì tâm mình lần hồi trở nên bình an, chấp nhận tất cả hoàn cảnh, đồng thời mình sẽ khởi phát tâm từ bi, thương được những người tốt và cả những người chưa tốt. Những người thành công, hạnh phúc hơn mình, chúng ta sẽ khởi được tâm hỷ, vui theo mà không còn đố kỵ hay buồn tủi cho mình, và cuối cùng là tâm buông hết, không dính mắc cái gì trên đời, là tâm xả. Như vậy, mình cũng tới nơi. Mà không cần nói tới “rừng ngôn ngữ Phật học “ nữa. Nào là “Tứ niệm xứ, Tứ diệu đế, Thất giác chi, Tứ thần túc, v.v...”

Hôm nay, xin giới thiệu phương thức tu tập đơn giản, không đòi hỏi “Định hay Tuệ”, đó là Niệm Phật, Niệm Pháp, Niệm Tăng. Ta có thể xem đây là Quán chiếu, dùng tuệ trí hiểu biết cuộc đời của Đức Phật và Giáo đoàn cũng như hiểu biết những chân lý trong cuộc đời. Mỗi ngày mình thường xuyên nhìn lại, soi chiếu lại để điều chỉnh tâm mình cho thích hợp với Phật, Pháp và Tăng. Cuối cùng tâm mình dừng lại trước cảnh đời thay đổi, thì cũng là Định, và Tuệ sẽ phát huy khi chúng ta “đối cảnh vô tâm”.

Thiền viện, ngày 28- 5- 2021
TN